در شرایطی که اخبار مربوط به جنگ یا تنش نظامی در ایران نگرانی‌های بسیاری را در دل خانواده‌ها ایجاد کرده، این پرسش به‌وجود می‌آید: آیا خروج از ایران به ترکیه در زمان جنگ ممکن است؟ پاسخ کوتاه این است:
بله؛ اما با محدودیت‌هایی. در مدت جنگ ایران و اسرائیل، هرچند مهاجرت فوری به ترکیه در بحران جنگی امکان‌پذیر شد؛ ولی همه مسافران باید آماده محدودیت‌های مرزی، تغییر قوانین و افزایش حساسیت‌های امنیتی باشند.
در پی تشدید جنگ ایران، بسیاری از شهروندان به فکر خروج از ایران در زمان جنگ هستند. با مسدود شدن آسمان کشور و لغو پروازهای بین‌المللی، تنها راه خروج مطمئن، عبور از گذرگاه‌های زمینی است.
در این وضعیت، ترکیه با چند گذرگاه ۲۴ ساعته مانند بازرگان، رازی و سرو، یکی از اصلی‌ترین مقاصد سفر به ترکیه در بحران محسوب می‌شود.
طبق گزارش‌ها، «تمام مرزهای زمینی کشور از جمله مرز پرتردد ایران و ترکیه باز هستند و مسئولان ایرانی و ترکیه‌ای تاکید کرده‌اند که در حال حاضر هیچ‌گونه انسدادی در این مرزها وجود ندارد.
در این مقاله حامی مهاجر با بررسی شرایط مرزها، وضعیت قانونی ورود به ترکیه و راه‌حل‌های جایگزین، پاسخ این سوال را به‌صورت دقیق‌تر ارائه می‌دهیم.
باز بودن مرز ایران و ترکیه در شرایط جنگی
در چند روز اخیر شایعاتی درباره بسته شدن مرزها به‌ویژه مرز ترکیه منتشر شده بود؛ اما مسئولان رسمی این شایعات را تکذیب کرده‌اند. به گفته مدیران سازمان راهداری و حمل‌ونقل، «مرزهای ایران و ترکیه در بخش‌های مسافری و تجاری کاملا فعال هستند و تاکنون هیچ ممنوعیت یا محدودیتی گزارش نشده است».
فرمانده مرزبانی نیز تاکید کرده که «اکنون تمامی مبادی مرزی باز و فعالیت‌های تجاری و مسافری به‌صورت عادی جریان دارد». به‌ویژه گذرگاه مرزی بازرگان در استان آذربایجان غربی که ایران را به ترکیه متصل می‌کند، همواره یکی از مهم‌ترین دروازه‌های خروجی بوده و طبق گزارش‌ها در شرایط جنگی نیز «فعال و باز است».
در کنار بازرگان، سایر مرزهای مشترک ایران و ترکیه مانند سرو (جمهوری آذربایجان غربی) و رازی (خوی) نیز بدون اطلاع از انسداد خاصی، آماده تردد مسافر هستند.
مرزهای زمینی ایران به ترکیه: بازرگان، رازی و سرو
وضعیت مرزهای ایران و ترکیه در بحران جنگ چگونه است؟ آیا راه خروج باز می‌ماند؟ سه مرز اصلی زمینی میان ایران و ترکیه عبارت‌اند از:
- مرز بازرگان (آذربایجان غربی)؛ پرترددترین مرز ایران به ترکیه
- مرز رازی (خوی)؛ نزدیک به شهر وان
- مرز سرو (ارومیه)؛ یکی از مرزهای قدیمی با ترکیه
در شرایط عادی این مرزها فعال‌اند؛ اما در صورت آغاز جنگ یا ناامنی در مناطق مرزی، احتمال بسته‌شدن یا کنترل شدید آن‌ها وجود دارد. به افرادی که تمکن مالی کافی دارند، پیشنهاد می‌شود در زمان آرامش و به دور از شلوغی مرزها، به ترکیه بروند.
این افراد می‌توانند ازطریق خریدملک در ترکیه یا تحصیل در ترکیه، اقامت موقت بگیرند. مقاله «بهترین و سریع ترین روش مهاجرت در زمان جنگ» راه‌کارهای مناسبی را به شما پیشنهاد می‌دهد.
سفر به ترکیه در بحران؛ روش‌های زمینی خروج از ایران
با لغو کامل پروازهای داخلی و خارجی در آسمان ایران، هزاران نفر برای فرار از ایران در شرایط جنگی به‌سمت مرزهای زمینی حرکت کرده‌اند. هم‌اکنون صدها دستگاه اتوبوس و خودروی شخصی در گذرگاه‌های غربی کشور مشغول ترددند.
به گفته خبرنگاران، در تنها یک روز نزدیک به ۲۸ اتوبوس حامل مسافر از مرز ترکیه وارد شهر وان شدند و انتظار می‌رود این رقم تا ۱۵۰–۲۰۰ دستگاه در روز افزایش یابد.
گرچه ازدحام و صف‌های طولانی در مرزها وجود دارد، ولی مقامات ترکیه‌ای نیز اعلام کرده‌اند که «هیچ تراکم جمعیت، جابجایی غیرمعمول یا افزایش سفر در مرز ترکیه و ایران مشاهده نشده است» و مرزها به‌صورت شبانه‌روزی باز هستند.
برای سفر زمینی به ترکیه، چندین مسیر و روش مختلف وجود دارد:
- خودروی شخصی: می‌توانید با خودروی شخصی خود از مرز بازرگان (مقصد دوغوبایزید)، سرو (مقصد یوکسک‌اووا) یا رازی (مقصد وان) عبور کنید. برای این مسیر نیاز به گذرنامه معتبر، فیش عوارض خروج از کشور، کارت مالکیت خودرو، گواهینامه بین‌المللی، پلاک ترانزیت، بیمه‌نامه بین‌المللی (کارت سبز) و سایر مدارک مرتبط خواهید داشت. رانندگی در جاده‌های منتهی به وان و استانبول در روزهای اخیر شلوغ شده است.
- اتوبوس بین‌المللی: بلیط اتوبوس‌های بین‌المللی از شهرهای غربی ایران (تهران، تبریز، ارومیه) به وان یا استانبول را می‌توان از ترمینال‌ها یا سایت‌های فروش تهیه کرد. مسیر زمینی با اتوبوس تا استانبول حدود 30-36 ساعت و تا وان حدود 10-12 ساعت است و در شرایط جنگ فعال است.
- قطار خوی–وان: یک گزینه دیگر قطار بین‌المللی تبریز-وان است. متاسفانه در زمان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، این قطار حرکتی نداشت. در روزهای عادی، این قطار هفتگی (هر دوشنبه ساعت ۲۳:۳۰ از تبریز و سه‌شنبه شب از وان بازمی‌گردد) حدود ۸–۱۱ ساعت طول می‌کشد و مسیر آن از تبریز به سلماس و سپس مرز رازی است. برای این سفر نیز پاسپورت با اعتبار کافی لازم بوده و در مجموع هزینه آن نسبت به سایر گزینه‌ها مناسب‌تر است.
- پیمودن پیاده (مرز رازی): برخی مسافران حتی مسیر پاده‌ای از مرز رازی (خوی – کاپیکوی) را طی می‌کنند. اگر خودروی شخصی همراه ندارید، می‌توانید پیاده به وان بروید و از آنجا اتوبوس یا تاکسی به استانبول رزرو کنید.
- تاکسی یا ون مرزی: خودروهای ون و تاکسی‌های بین‌المللی نیز در مرزهای بازرگان و رازی فعال‌اند و مسافرین را تا شهرهای مرزی ترکیه منتقل می‌کنند. این روش سریع‌تر اما گران‌تر از اتوبوس است.
طبق اعلام منابع رسمی، سفر زمینی به ترکیه تا سقف ۹۰ روز در هر ۱۸۰ روز نیاز به ویزا ندارد و نیازمند پاسپورت با حداقل ۶ ماه اعتبار است.
در حالت اضطراری نیز کسب ویزای فوری برای مدت طولانی‌تر به‌سادگی ممکن نیست؛ ایرانیان صرفا می‌توانند بدون ویزا تا ۳ ماه در ترکیه اقامت کنند. پس برنامه‌ریزی سفر زیر ۹۰ روز و رعایت زمان‌بندی، مهم‌ترین نکته است.
تفاوت مرز زمینی و هوایی در بحران
در بحران، پروازهای هوایی به ترکیه مثلا از تهران به استانبول یا آنکارا تا آخرین لحظه فعال می‌مانند. به‌ویژه مسافران با ویزا یا اقامت بتوانند سریع خارج شوند. هرچند در این شرایط بلیت‌ها گران، محدود و رقابتی می‌شوند.
مرزهای زمینی شاید زودتر بسته شوند یا فقط به خارجی‌ها و افراد خاص اجازه خروج داده شود.
سابقه ترکیه در پذیرش پناهجویان
آیا ترکیه در زمان جنگ ایران، پناهجویان ایرانی را می‌پذیرد؟ ترکیه در سال‌های اخیر پذیرای میلیون‌ها پناهجوی سوری و افغان بوده و در برخی دوره‌ها نیز ایرانی‌ها را پناه داده است؛ اما باید توجه داشت که سیاست‌های ترکیه متغیرند و گاهی در زمان جنگ، سخت‌گیری بیشتری نسبت به پذیرش پناهجو دارند.
تأثیر ویزا، پاسپورت و تابعیت ترکیه برای ایرانی‌ها
اگرچه ایرانی‌ها می‌توانند تا ۹۰ روز بدون ویزا به ترکیه سفر کنند؛ اما در زمان بحران و افزایش موج مهاجرت، ممکن است ورود بدون هدف مشخص مثلا بدون رزرو هتل یا پرواز برگشت مشکل‌ساز شود و مقامات مرزی اجازه ورود ندهند.
راه‌های قانونی خروج از ایران در شرایط جنگی
در زمان بحران، خروج قانونی بسیار بااهمیت است. راه‌های ممکن:
- ویزای توریستی ترکیه: اگر از قبل ویزا گرفته باشید یا قصد ورود با هدف گردشگری یا دیدار دارید، ورودتان ساده‌تر خواهد بود.
- ویزای ترانزیت یا مسیر کشور سوم: برخی افراد ازطریق کشورهای دیگر مثلا ارمنستان یا گرجستان ابتدا از ایران خارج شده و سپس به ترکیه یا مقصد نهایی می‌روند.
- درخواست پناهندگی از سازمان‌های بین‌المللی: مسیر دشوار و طولانی است و در ترکیه نیز شاید ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.
با مطالعه مقاله «اگر جنگ شد کجا بریم؟ «معرفی مناطق امن داخل و خارج ایران» مسیرهای پیش‌روی بیشتری خواهید یافت. البته پیشنهاد حامی مهاجر راه قانونی و مطمئن مهاجرت تحصیلی به ترکیه است.
مهاجرت فوری و اقامت در ترکیه
با ادامه بحران، برخی ایرانیان گزینه مهاجرت به ترکیه در شرایط جنگ را جدی گرفته‌اند. دو رویکرد کلی مطرح است: مسیر قانونی و اقتصادی اقامت طولانی‌مدت و مسیر پناهندگی.
خرید ملک و اقامت ترکیه
برای کسانی که تمکن مالی دارند، خرید ملک در ترکیه یکی از سریع‌ترین روش‌های اخذ اقامت است. طبق قانون جدید، با سرمایه‌گذاری حداقل ۴۰۰ هزار دلار در املاک ترکیه و نگهداری ملک به مدت حداقل ۳ سال، می‌توان اقامت موقت ترکیه دریافت کرد.
این روند مستلزم ارائه مدارکی مانند سند مالکیت، گواهی مالیاتی و پروانه عبور از اداره مهاجرت ترکیه است. مزیت این روش سرعت و ثبات بالاتر نسبت به مهاجرت سریع است؛ با این حال برای بسیاری گران تمام می‌شود.
درخواست اقامت تحصیلی در ترکیه
یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای خروج فوری از ایران به ترکیه در زمان جنگ، درخواست ویزای تحصیلی بود. بسیاری از دانشگاه‌های ترکیه در پرطرفدارترین رشته‌ها، شرایطی را فراهم کرده بودند تا دانشجویان ایرانی در یک روز حتی، اپلای بگیرند و به ترکیه بروند. برای اطلاع از شرایط تحصیل در ترکیه می‌توانید به اینستاگرام حامی مهاجر پیام دهید یا با شماره تلفن ۰۲۱۹۱۳۴۴۳۳۰ تماس بگیرید.
پناهندگی در ترکیه
برای کسانی که تمایل به زندگی دائمی در ترکیه دارند و شرایط لازم را دارند، درخواست پناهندگی مطرح است. در ترکیه از سال ۲۰۱۸ به بعد اداره مهاجرت (DGMM) تنها مرجع قانونی رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی است و پناهجویان باید ازطریق این نهاد ثبت نام کنند. دقت کنید که پناهندگی با مشکلات فرهنگی بیشتری نسبت به سایر راه‌های مهاجرت روبه‌رو است. به همین خاطر به هیچ‌عنوان پیشنهاد نمی‌شود. بهتر است راه‌کارهای جایگزین بهتری برای آن درنظر گرفت.
افرادی که از مناطق جنگ‌زده فرار می‌کنند و امنیتشان در ایران تامین نیست، شانس بیشتری برای پذیرش پناهندگی دارند. دریافت پناهندگی نیازمند طی مراحل ثبت‌نام در دفاتر اداره مهاجرت ترکیه، تشکیل پرونده و انتظار چند ماهه برای بررسی است.
تا زمانی که پرونده بررسی می‌شود، پذیرش پناهندگان در کمپ یا شهرهای مشخصی صورت می‌گیرد.
ویزای اضطراری و دیگر روش‌ها
در شرایط اضطراری کنونی به‌دلیل تعلیق پروازها، امکان اقدام برای ویزای توریستی یا دیگر انواع اقامت به‌سرعت محدود است. با این حال، ترکیه با معاهده لغو روادید به ایرانی‌ها اجازه می‌دهد تا ۳ ماه بدون ویزا در این کشور بمانند.
پس از ۹۰ روز، باید برای اقامت بلندمدت به ویزا یا تمدید اقامت اقدام کرد. برخی مهاجران موقت نیز از تسهیلات سفر زمینی در ترکیه استفاده می‌کنند تا وضعیت خود را بعدا از داخل خاک ترکیه حل کنند.
مزایای خروج زودهنگام از ایران در جنگ
قبل از شروع جنگ، بسیاری از ایرانی‌ها، پرواز به سایر کشورها داشتند که متاسفانه لغو شد. حتی عده‌ای تازه برای سفر ویزا شده بودند. این دسته از افراد با خروج زودهنگام از ایران و به سمت ترکیه، می‌توانند از خدمات پرواز و اقامت در کشور همسایه بهره‌مند شوند. مزایای زیر را می‌توان برشمرد.
- تضمین امنیت شخصی و خانواده
- دسترسی به خدمات کنسولی یا مهاجرتی در کشور مقصد
- امکان انتخاب مقصد مناسب‌تر قبل از بسته‌شدن مرزها
قبل از جنگ، تنها برای اخذ ویزای کانادا یا ویزای آمریکا، می‌بایست به کشورهای همسایه سفر می‌کردید؛ اما با شروع جنگ، این شرایط برای همه کشورها صدق می‌کند. پس سفر به ترکیه برایتان زمان کافی برای درخواست ویزای آلمان، ویزای فرانسه، هلند و سایر کشورها را فراهم می‌کند.
به‌خصوص که سفارت این کشورها در ایران به خاطر شرایط جنگی بسته شدند و متقاضیان باید به کشوری همچون ترکیه برای ادامه فرایند اخذ ویزا سفر کنند. در خصوص اطلاع از وضعیت سفارت‌ها مقاله «کدام سفارتخانه‌ها در جنگ ایران و اسرائیل تعطیل شدند؟» را مطالعه کنید.
خطرات و چالش‌های خروج فوری زمان جنگ ایران و اسرائیل
در روزهای اول شروع تنش‌ها میان ایران و اسرائیل، بسیاری از ایرانی‌ها به مرزهای ترکیه رفتند. دولت ترکیه برای یک روز، مرز بازرگان را بست. همین موضوع باعث ازدحام و معطلی افراد در مرز شد. اگرچه در این مورد، پس از یک روز دوباره مرز بازرگان باز شد؛ اما به همه آمادگی برای همه شرایط را گوشزد کرد. خطرات خروج فوری از ایران به خاطر جنگ شامل موارد زیر می‌شود.
- بسته‌شدن ناگهانی مرز یا لغو پروازها
- برخورد شدید نیروهای امنیتی در مرز
- هزینه‌های بالا و نبود امکانات کافی در مقصد
درهر صورت بهتر است به قوانین پناهندگی جنگی نیز اشراف کامل داشته باشید.
تجربه‌های مشابه: مهاجرت ایرانی‌ها در جنگ‌ها و بحران‌ها
در زمان جنگ ایران و عراق نیز بسیاری از مردم ازطریق ترکیه یا کشورهای همسایه از ایران خارج شدند.
تجربه پناهندگان افغان و سوری در ترکیه نشان داده که دولت این کشور در برخی دوره‌ها پذیرای پناهجویان بوده، اما سیاست‌های سخت‌گیرانه نیز وجود داشته است. ایرانی‌ها شاید با شرایط خاص‌تری روبه‌رو شوند؛ چون ترکیه ایران را کشور امن قلمداد می‌کند.
نقش موسسات مهاجرتی در مهاجرت اضطراری
در شرایط جنگی یا بحرانی، تصمیم‌گیری بدون اطلاعات کامل منجر به بن‌بست می‌شود.
موسسات معتبری مانند حامی مهاجر می‌توانند مسیرهای قانونی خروج، پشتیبانی حقوقی، و حتی خدمات ویزا یا جاب‌آفر سریع برای ترکیه یا کشورهای دیگر را برای شما فراهم کنند.
به‌طور مثال، با هزینه‌ای اندک و حتی با ویزای دانشجویی می‌توانید به ترکیه آمده و اقامت تحصیلی بگیرید. حامی مهاجر، حتی در زمان بحران هم به خیلی از افراد در این زمینه مشاوره و خدمات ارائه داده است.
برای رزرو وقت مشاوره به سایت حامی مهاجر، رجوع کنید یا با شماره تلفن ۰۲۱۹۱۳۴۴۳۳۰ تماس بگیرید.
نتیجه‌گیری: آیا خروج از ایران به ترکیه در شرایط جنگ ممکن است؟
بله؛ اما به شرطی که:
- مرزها به‌ویژه مرزهای هوایی هنوز باز باشند.
- هدف شما قانونی و مشخص باشد. مثلا سفر توریستی یا با هدف دیدار خانوادگی انجام شود.
- مدارک لازم را داشته باشید و از مشاوره تخصصی بهره‌مند شوید.
افراد دارای اقامت یا دعوت‌نامه معتبر در اولویت خواهند بود. همچنین زنان، کودکان و افراد آسیب‌پذیر در صورت نیاز به پناهندگی، سریع‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرند.
سوالات متداول درباره خروج ایرانی‌ها به ترکیه در زمان جنگ
در انتها سوال‌ها و جواب‌های بیشتر مخاطبان را درباره نحوه خروج ایرانی‌ها به ترکیه در زمان جنگ می‌خوانید.
آیا می‌توان بدون ویزا به ترکیه رفت؟
بله؛ ایرانی‌ها می‌توانند تا ۹۰ روز بدون ویزا وارد ترکیه شوند، ولی در بحران ممکن است ورود بدون برنامه، با مشکل مواجه شود.
پناهندگی در ترکیه برای ایرانی‌ها چطور است؟
ترکیه عضو کنوانسیون پناهندگان ژنو است ولی با محدودیت. فرایند طولانی دارد و شامل ثبت‌نام در دفاتر سازمان ملل یا اداره مهاجرت ترکیه می‌شود.
در صورت بسته بودن مرز، چه گزینه‌هایی باقی می‌ماند؟
استفاده از پروازهای اضطراری، مسیرهای زمینی به کشورهای دیگر مثلا گرجستان یا کمک‌گرفتن از موسسات مهاجرتی برای ویزای ترکیه یا کشورهای امن‌تر مثل کانادا یا انگلیس.
