** اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و نباید به عنوان تشویق یا توصیه به فرار از کشور تلقی شود **
با تشدید حملات هوایی و پهپادی اخیر، بسیاری از هموطنان از کلان‌شهرهایی مانند تهران و کرج به استان‌های شمالی و شرقی کشور پناه برده‌اند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد استان‌های شمالی و شرقی ایران تا کنون نسبتاً امن باقی مانده‌اند.
به عنوان مثال، استان‌های گیلان و بخش‌هایی از گلستان (مناطق روستایی)، خراسان شمالی، رضوی و جنوبی (ازجمله شهرهای بیرجند و بجنورد)، سمنان و یزد، و حتی کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری در زاگْرُس مرکزی همگی هدف حملات مستقیم قرار نگرفته و امن تلقی می‌شوند.
همچنین مناطق دورافتاده‌ی سیستان‌وبلوچستان (شهرهای زاهدان و چابهار) و بخش‌های دور از بنادر استان هرمزگان (مثل میناب، قشم و کیش) فعلاً در محدوده دوربرد حملات واقع نشده‌اند. این شهرها عمدتاً از اهداف حیاتی دور بوده و شرایط جغرافیایی (کوهستان یا بیابان) ایمنی نسبی فراهم می‌کنند.
هرچند این استان‌ها امن‌تر هستند، اما باید توجه داشت که ظرفیت‌های خدماتی آنها محدود است.
بر اساس گزارش، ورود انبوه افراد به استان‌های شمالی فشار زیادی بر مراکز اقامتی و منابع منطقه وارد کرده و بسیاری از خانواده‌ها ناچار شده‌اند به محل‌هایی مانند چادرهای موقت در طبیعت پناه ببرند.
به همین ترتیب در استان‌هایی مانند گلستان و مازندران با افزایش جمعیت ناگهانی، امکان کمبود آب، غذا و مسکن وجود دارد.
بنابراین هنگام اقامت در این مناطق می‌بایست تدابیر لازم برای محل اسکان، تأمین آب و برق، و تهیه غذا را از پیش اندیشید.
نقاط قوت و ضعف مناطق امن داخلی
- مزایا
آب و هوای مناطق شمالی و شرقی معتدل‌تر است و فاصله‌ی زیادی با اهداف نظامی کلیدی دارد.
بسیاری از شهرهای ذکرشده روستایی یا کوهستانی هستند که از حمله مستقیم در امان‌اند.
این مناطق عموماً مسیرهای فرار جاده‌ای دارند (مثل جاده‌های هراز، چالوس، ساری–تهران) که با وجود ترافیک، رسیدن به آنها ممکن است. - معایب
زیرساخت‌های درمانی و اقامتی در این مناطق قوی نیست. مثلاً در مازندران و گیلان ممکن است تخت بیمارستان کم باشد و اینترنت پایدار نباشد.
به گزارش انصاف‌نیوز، استان سیستان‌وبلوچستان هرچند امن است اما «چالش‌های زیرساختی» مانند کمبود امکانات درمانی را در پی دارد.
همچنین فعالیت اقتصادی و فرصت‌های شغلی در شهرهای کوچک محدود است؛ بیکاری و فقدان درآمد پایدار، به‌ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد، از نقاط ضعف این مناطق به شمار می‌رود.
به همین دلیل افراد و خانواده‌ها در انتخاب مقصد باید بین امنیت مکانی و دسترسی به خدمات اساسی توازن برقرار کنند.
مسیرها و گزینه‌های مهاجرت
برای کسانی که قصد خروج از کشور را دارند، توجه به مسیرهای کوتاه‌مدت و کشورهای پذیرنده ضروری است.
در گام نخست، کشورهای همسایه با امکان تردد زمینی اولویت دارند.
به‌گفته یک گروه مهاجرتی، کشورهای همسایه‌ای نظیر ترکیه، ارمنستان و عراق (به ویژه اقلیم کردستان عراق) به دلیل همسایگی جغرافیایی و تسهیلات مرزی اولیه، سریع‌ترین راه‌های خروج از منطقه خطر هستند.
عبور قانونی از مرز با پاسپورت معتبر و درخواست فوری پناهندگی از دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل یا کنسولگری‌های کشورهای مقصد، معمولاً امن‌ترین روش در شرایط اضطراری به‌شمار می‌رود.
همچنین مرزهای زمینی جنوب شرقی مانند مرز ایران-افغانستان گزارش شده باز است، در حالی که پاکستان گذرگاه‌های خود را بسته است.
بنابراین مسیر زمینی به ترکیه (از طریق ارمنستان یا گرجستان) یا به عراق عملاً در دسترس‌تر است.
کشورهای همسایه بی‌نیاز به ویزا یا آسان
بسیاری از ایرانیان می‌توانند بدون نیاز به ویزا یا با اخذ ویزای آسان به کشورهای همسایه سفر کنند.
برای نمونه، ورود به ارمنستان (۹۰ روز بدون ویزا) و آذربایجان (۱۵ روز بدون ویزا) برای ایرانیان فراهم است.
همچنین عراق (خصوصاً منطقه کردستان) تا ۳۰ روز امکان اقامت بدون ویزا دارد، اگرچه دریافت مجوز اقامت بلندمدت در آنجا پیچیده است.
گرجستان نیز برای سفرهای کوتاه‌مدت (۴۵ روز بدون ویزا) شناخته می‌شود.
ترکیه در سال‌های اخیر روند اخذ ویزا را تسهیل کرده و شهروندان ایرانی می‌توانند معمولاً تا ۹۰ روز در آنجا اقامت داشته باشند.
این کشورها در شرایط بحران غالباً در همکاری با UNHCR مسیرهای موقت امنی برای ورود پناهجویان ایجاد می‌کنند.
کشورهای مهاجرپذیر و مسیرهای قانونی
برای کسانی که توانایی اقامت طولانی‌تر را دارند، کشورهای مهاجرپذیر بزرگ مانند کانادا، استرالیا، آلمان و سوئد گزینه‌های مناسبی هستند.
این کشورها برنامه‌های مهاجرتی وسیعی (اشتغال، سرمایه‌گذاری، تحصیلی) دارند.
مثلاً کانادا سالانه بیش از ۴۰۰ هزار مهاجر می‌پذیرد و روش‌های سریع اکسپرس اینتری و برنامه‌های نامزدی استانی کانادا دارد.
استرالیا نیز برای متخصصان و دانشجویان خارجی سیستم مهاجرتی مشخصی دارد.
شرکت‌های مهاجرتی معتبر اشاره می‌کنند که کانادا و استرالیا برای سال‌های آتی ظرفیت بسیار بالایی برای جذب نیروی متخصص در نظر گرفته‌اند.
از سوی دیگر، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مثل امارات و عمان نیز با اقتصاد قوی و پروژه‌های سرمایه‌گذاری وسیع‌شان گزینه‌های دیگری هستند که ایرانیان با امکان کار و اخذ اقامت، می‌توانند به آنها بیندیشند.
پناهندگی و ویزاهای ویژه
برخی کشورها در شرایط جنگ برای ملیت‌های درگیر، ویزاهای بشردوستانه خاص صادر می‌کنند یا حمایت جمعی ارائه می‌کنند.
به طور مثال، ایالات متحده ویزای «R-۲۰۴» و چند کشور اروپایی حمایت‌های قانونی ویژه‌ای به پناهجویان می‌دهند.
در هر صورت، درخواست پناهندگی پس از ورود به کشور مقصد (معمولاً با ویزای توریستی یا تحصیلی) روشی مرسوم است.
ثبت‌نام در دفتر UNHCR در کشورهای ثالث (مثل ترکیه یا عراق) و پیگیری پروسه اسکان مجدد در کانادا، آلمان و سوئد نیز راه‌کار ممکن دیگری است.
اولویت‌های خانواده و سالمندان
در تصمیم‌گیری برای مکان پناهندگی، نیازهای ویژه گروه‌های مختلف را فراموش نکنید.
برای خانواده‌ها داشتن مدارس و مراکز آموزشی فعال اهمیت دارد؛ کشورهایی که خدمات آموزشی رایگان دارند (مانند کشورهای اروپای شمالی و کانادا) مفید است.
به گزارش مشاوران مهاجرتی، دولت‌هایی که طرح‌های رفاهی قوی (آموزش و درمان رایگان) دارند، مکان مناسبی برای پناهجویان جنگی محسوب می‌شوند.
سالمندان و افراد نیازمند مراقبت پزشکی باید مکان‌هایی با امکانات درمانی بهتر را در نظر بگیرند؛ به‌عنوان نمونه، استان‌هایی مثل یزد یا اردبیل مرکز درمانی مناسبی دارد یا می‌توان به مراکز آموزشی پزشکی در خارج از کشور توجه کرد.
جمع‌بندی
در داخل ایران، استان‌های شمالی، شرقی و کوهستانی کم‌خطرتر هستند اما زیرساخت ضعیف و خدمات محدود دارند.
جهت مهاجرت سریع، همسایه‌هایی مانند ترکیه و ارمنستان نقطه‌ی ورود سریع هستند؛ امکان درخواست پناهندگی یا اقامت موقت در آن کشورها وجود دارد.
برای کسانی که به همراه خانواده یا سالمند هستند، کشورهایی با امکانات رفاهی و بهداشتی قوی مثل کانادا، آلمان، سوئد بهتر است؛ اما راه رسیدن به آنها زمان بیشتری می‌خواهد و در وضعیت جنگی به احتمال زیاد به طور کامل سفارت های خود را ببندند.
اگر برنامه بلندمدت دارید گزینه‌هایی مانند Express Entry کانادایی، ویزای تحصیلی آلمان یا اقامت امارات با خرید ملک در امارات و خرید ملک در ترکیه نیز وجود دارند.
